خبرنامه 32
همايش ملي «خليج فارس براي ملتهاي خليج فارس» در بنياد ايرانشناسي برگزار شد
روز دوشنبه 12 آذر 97، همايش ملي «خليج فارس براي ملتهاي خليج فارس» در بنياد ايرانشناسي برگزار شد.
آقاي دكتر حامد فروزان، دبير اجرايي همايش و سرپرست معاونت پژوهشي بنياد با اشاره به مجموعه همايشهاي برگزار شده در حوزه مطالعات خليج فارس، در بنياد ايرانشناسي، هدف از برگزاري اين همايش را بررسي وجوه مختلف مسائل اين منطقه جغرافيايي دانست كه به گذشته، حال و آينده ملتهاي ساكن در آن مربوط ميشود. با اين رويكرد كه ساز و كار اين منطقه پراهميت عاري از قدرتهاي فرامنطقه‌اي شود و با اراده و ميل ملتهاي بومي آن شكل گيرد.
همچنين دبير علمي همايش از چاپ مقالات تأييد شده از سوي دبيرخانه همايش در فصلنامه «مطالعات خليج فارس» و نيز نمايه شدن مقالات در بانك نشريات كشور و تارنماي بنياد ايرانشناسي خبر داد.
حضرت آيت‌ا... سيدمحمد خامنه‌اي، رئيس بنياد ايرانشناسي، در خصوص وضع حقوقي خليج فارس در چارچوب مقررات بين‌المللي مورد قبول جهانيان به ايراد سخنراني پرداخت. ايشان با اشاره به اينكه خليج فارس يك آبراهه بسته است و به لحاظ تاريخي و حقوق بين‌الملل خليجهايي که سابقه تاريخي با ملتها دارند، به «خليجهاي تاريخي» معروف هستند، چنين ادامه داد: خليج فارس نيز متعلق به ايران و مردمان سرزمينهاي مجاور آنست و نام خليج فارس برگزيده از سوي ملتهاي همجوار آن در طول تاريخ است و اگر در اين مورد اقدامات درستي صورت گيرد، کسي به خود اجازه استفاده از نام غير واقعي براي اين آبراهه را نخواهد داد.
معظم‌ٌله افزود: مهمترين آسيبي که اين منطقه را تهديد ميکند حضور بيگانگان، با ابزارها و ادوات جنگي است. بر اين اساس، اشرار بين‌المللي حق حضور در اين منطقه را ندارند. براي حفظ امنيت ايران و ساير ملتهاي منطقه، اين موضوع بايد در سياستهاي عمومي و کلان جمهوري اسلامي ايران مد نظر قرار گيرد.
رئيس بنياد ايرانشناسي با اشاره به اهميت خليج فارس در سطح جهاني، آنرا آبراهي پر برکت بلحاظ اقتصادِ انرژي برشمرد كه اگر صادرات نفتي کشوري در حوزه خليج فارس حتي براي يكروز قطع شود، لطمات جبران‌ناپذيري را به تبادلات بين‌المللي در حوزه انرژي خواهد زد و شعاع عمل اين صدمات کشورهاي قدرتمند جهاني را نيز در بر خواهد گرفت.
آيت‌ا... سيدمحمد خامنه‌اي در بخش ديگري از سخنان خود گفت: از زمانهاي دور تاکنون، به واسطه اين آبراه مهم وحدتي در منطقه ايجاد شده، بطوريکه اقوام گوناگون ساکن در اين منطقه خود را با هم يکي ميدانستند و پس از اسلام نيز همينطور بوده است و هرگز ممالک ديگر خود را جداي از ايران نميدانستند. کاري به دولتها نداريم، اين منطقه متعلق به ملتهاي آن است و بايد براي ملتها امن بماند. كشور ايران در اين محيط بسته همواره حافظ صلح و گريزان از ناامني بوده است. چرا كه در صورت بر هم خوردن امنيت در منطقه خليج فارس، امنيت در ديگر نقاط جهان نيز برهم خواهد خورد.
وي در ادامه با بيان اينکه ايران چه پيش از اسلام و چه پس از آن همواره مروج تمدن در دنيا بوده، افزود: خليج فارس هميشه منشاء برکت و رحمت بوده و بايد از ظرفيتهاي فراوان و بي نظير آن كه همواره در خدمت بشريت بوده، بنحو مطلوب بهره جست. امروز با وقوع انقلاب اسلامي عزت به ايرانيان بازگشته، بنابراين به مسئولين حکومتي توصيه ميکنيم که اين عزت را حفظ نمايند.
همچنين در اين همايش سردار سرتيپ پاسدار آقاي دكتر احمد وحيدي، رئيس دانشگاه عالي دفاع ملي گفت: سران استكبار همواره ايران را متهم به توسعه‌طلبي ميكنند و پاسخ ايران به اين اتهام‌زنيها جز آن نبوده كه صبورانه عليه ظلمهاي سران استكبار مقاومت کند. اين همه مدارا تنها بخاطر مصلحت بزرگتر، يعني امنيت منطقه صورت گرفته. وي افزود: با وجود ابعاد مهم ژئوپولتيکي و اقتصادي و نيز وجود منابع سرشار نفت و گاز در اين نقطه از جهان، خليج فارس بايد منطقه‌اي اقتصادي باشد، در حاليکه شاهد امنيتي بودن آن هستيم.
وي در ادامه حضور قدرتهاي خارجي در منطقه را کاملا هدفمند و مغرضانه خواند و هدف آنها را نابودي كارکرد اقتصادي و انرژيكي منطقه دانست. دکتر وحيدي افزود: ايجاد درگيريهاي مکرر و بي‌هدف در منطقه، ملتهاي خليج فارس را دچار فرسايش كرده و سود آن عايد کشورهاي بيگانه و سران استكبار ميشود.
وي در ادامه با طرح اين موضوع که چرا امروز کشورهاي حوزه خليج فارس بنفع ديگران و به ضرر خود عمل ميکنند؟ و آيا امنيتي شدن منطقه خواست کشورهاي حوزه خليج فارس است و يا بر آنها تحميل شده؟ چنين گفت: جمهوري اسلامي ايران در طول اين سالها به دفعات از امنيت عمومي منطقه با توجه به اشتراکات فراوان، قومي، فرهنگي و مذهبي کشورهاي حوزه خليج فارس سخن بميان آورده است. چنانچه کشورهاي منطقه با يكديگر همراهي و همکاري داشته باشند، سطح پيشرفت و توسعه در اين نقطه از دنيا بينظير خواهد شد و ايران بارها براي حل بحرانهاي منطقه و ايجاد امنيت مشترك و بومي اعلام آمادگي کرده است.
سردار وحيدي در پايان با اشاره به كاربرد نامهاي جعلي براي خليج فارس، توسط حكومتهاي سرسپرده عربي و سران استكبار در راستاي برهم زدن نظم و امنيت منطقه و ايجاد مناقشه با ايران، چنين گفت: متأسفانه با وجود تلاشهاي ايران در زمينه برقراري امنيت بومي در منطقه به منظور توقف مداخله كشورهاي متخاصم و بيگانه و اخراج نظامهاي اقتدارگراي نظامي كه بدنبال توسعه اراضي خود بصورت نظامي هستند، حتي با همياري دولتها، نميتوان نويد برقراري امنيت بومي را داد. بنابراين شايسته است اين نوع برنامه‌ها و همايشها با موضوع خليج فارس در بنياد ايرانشناسي و ساير سازمانهاي همراستا ادامه يابد و با ايجاد زمينه گفتگو بين نخبگان، دانشگاهيان و نمايندگان سطوح اجتماعي مختلف ملتها و نه دولتها، راهكارهايي براي حل تعارضات منطقه‌اي ارائه شود.
در ادامه اين همايش، ديگر سخنرانان مقالات خود را با موضوعات ذيل ارائه كردند:
• «ايران، خليج فارس و سياستهاي بين‌المللي»؛ از آقاي دكتر كاظم سجادپور
• «ايران و آينده ترتيبات امنيتي در منطقه خليج فارس»، از آقاي دكتر محمدمهدي مظاهري
• «ژئوپولتيك خليج فارس و چالشهاي بوجود آمده»، از آقاي دكتر محمدحسن نامي
• «جزاير سه‌گانه و سياستهاي بين‌المللي در خليج فارس»، از آقاي دكتر كوروش احمدي
• «شيخ‌نشين شارجه مبتكر يادداشت تفاهم ???? ميلادي درباره ابوموسي» از آقاي دكتر محمدعلي بهمني‌قاجار.
چهارمين نشست از سلسله نشستهاي «دوشنبه‌هاي ايرانشناسي» برگزار شد
روز دوشنبه 14 مهر 97 چهارمين نشست از سلسله نشستهاي هفتگي ايرانشناسي با عنوان «واکاوي عوامل موثر در تداوم باورهاي باستاني زرواني و ميترايي در دوره اسلامي » در بنياد ايرانشناسي برگزار شد. در اين نشست دکتر ميرزا محمد حسني عضو هيئت علمي گروه تاريخ دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات سخنراني کرد.
بنا بر اظهارات دکتر حسني، دين زرتشت، مذهب رايج در ايران دوره ساساني، در تقابل با مانويت، مسيحيت و آيين مزدک قرار ميگيرد و در نهايت خودش مغلوب دين جهاني بعدي يعني اسلام ميشود. در دوره اسلامي، آيين زرواني به دليل انکار بهشت و جهنم و جبرگرايي مورد انتقاد مسلمانان قرار ميگرفت. به تدريج گرويدن به دين اسلام افزايش يافت و جمعيت زرتشتي تبديل به اقليت مغلوب در مقابل جمعيت مسلمانان شد. در متون پهلوي و کتابهايي همچون «روايت آذر فرنبغ فرخزادان» از اقبال ايرانيان به اسلام در سده 3 و 4 هجري قمري سخن به ميان آمده است. چرا که در اين دوره با ترجمه قرآن تشابهاتي بين باورهاي ايرانيان باستان و باورهاي اسلامي مشاهده شد. يکي از دلايل روگرداني مردم از زروانيت و ميترائيسم، زن ستيزي رايج در زروانيت و ميترائيسم بود و ديگر اينکه بيشتر رسومات ميترائي از جمله اعمال پهلواني و رياضت‌کشي مردانه است. اين در حاليست که زنها حتي اجازه ورود به معابد را نداشتند. آنان زن را مخلوق اهورامزدا يا خداي خوبي نميدانستند. همه اين عوامل، به تدريج منجر به افزايش گرايش به ادياني شد که آزادي عمل بيشتري به زنان ميداد. علاوه بر آن تشابهاتي که بين باورهاي ايراني و باورهاي اسلامي وجود داشت از جمله اعتقاد به توانايي خداوند در زنده کردن انسانها، وجود بهشت و جهنم و اعتقاد به اصل اختيار مسبب گرايش ايرانيان به اسلام شد.
پنجمين نشست از سلسله نشستهاي «دوشنبه‌هاي ايرانشناسي» برگزار شد
روز دوشنبه 21 مهر 97 پنجمين نشست از سلسله نشستهاي هفتگي ايرانشناسي با عنوان «زاگرس در دوران پارينه‌سنگي، نگاهي به شواهد باستانشناختي و ديرين محيط» با حضور حضرت آيت‌الله سيد محمد خامنه‌اي (دام عزه)، رئيس محترم بنياد ايرانشناسي برگزار شد. سخنرانان اين نشست بدين شرح بود:
1. دکتر سونيا شيدرنگ، پژوهشگر دانشگاه «بوردو» فرانسه با موضوع: نخستين شواهد باستان شناختي انسان مدرن در زاگرس: نگاهي بر شواهد باستانشناختي پارينه‌سنگي جديد و فرا پارينه‌سنگي
2. دکتر فريدون بيگلري، معاونت فرهنگي و رئيس بخش پارينه‌سنگي موزه ملّي با موضوع: نخستين ساکنان زاگرس، بررسي شواهد سکونتهاي پارينه‌سنگي قديم و ميانه
3. دکتر آرش شريفي، پژوهشگر علوم زمين و ديرينه اقليم‌شناس با موضوع: بازسازي اقليم ديرينه زاگرس، دانسته‌ها و چالش آنچه که نميدانيم
طبق بيانات حضرت آيت‌الله سيد محمد خامنه‌اي (دام عزه)، باستانشناسي به معني حفاري زمين و گذاشتن اشيا در موزه نيست. باستانشناسي يکي از دو پايه تاريخ ملت ماست. يکي تاريخ مدون و نقلي است که هم جعل و هم ضعفهاي ديگري را شامل است و ديگري نوعي باستانشناسي است که حقايق را بيان ميکند و اين دو در کنار هم اسناد صادقي براي تاريخ فراهم مي‌آورند. باستانشناسي پس از انقلاب به دليل آزادي در همه شاخه‌ها رشد کرد. نکته حائز اهميت اثبات اين مطلب است که اين سرزمين قابليت آنرا داشته که خاستگاه انسان باشد. ايران کشوري است که در طول تاريخ، چه پيش از اسلام و چه پس از آن، زاينده علم يا تقويت‌کننده آن و تمدنساز بوده است. ظلمهاي فراواني در حق اين ملت و كشور شده و عدم معرفي صحيح تاريخ و فرهنگ و تمدن آن سبب شده تا حقايق سركوب شوند و ايران كشوري بدون هويت تاريخي معرفي شود. راه علاج و برون‌رفت از اين نيرنگ غربيها همين شکوفايي علمي است كه امروز شاهد آن هستيم و هرچه اين دستاوردهاي علمي قابل اثبات‌تر باشند، با همت شما دانشمندان و پژوهشگران به شناخت پيشينه فرهنگي و تمدن اين مرز و بوم كمك بيشتري خواهد شد.
دکتر فريدون بيگلري درخصوص يافته‌هاي مربوط به دوران پارينه‌سنگي در منطقه زاگرس گفت: متأسفانه بدليل محدود بودن مدارک موجود، اطلاعات ما از بسياري از جنبه‌هاي فرهنگ و معيشت ساکنان اوليه زاگرس در داخل خاک ايران، سطحي است. احتمال ميرود با کاوشهاي دقيقتر به اين نتيجه برسيم که در آسيا هم همزمان با آفريقا انسان راست قامت پديدار شده است. ويژگي فرهنگي اين انسان توليد ابزارهاي سنگي است.
در داخل ايران بيشترين يافته‌اي که از دوران پارينه سنگي داريم از غرب زاگرس يعني استانهاي ايلام، کرمانشاه و لرستان به دست آمده است. جالب ترين يافته مربوط به دوران پارينه سنگي در ايران يک تبردستي است که در شرق کرمانشاه يافت شده و احتمالا بيش از 200 هزار سال قدمت دارد.
وي افزود: خوشبختانه در مورد دوران پارينه سنگي مياني ايران اطلاعات بيشتري داريم و تعداد زيادي محوطه و غار کاوش شده و يافته‌هايي همچون ابزارهاي سنگي، بقاياي جانوري، سنگواره انسان و بقاياي استفاده از آتش پيدا شده است.
بنا بر اظهارات خانم دکتر سونيا شيدرنگ، يکي از مسائل مهمي که در مورد باستانشناختي دوره پارينه سنگي جديد وجود دارد مسئله خاستگاههاست و اينکه فرهنگ انسانهاي مدرن از کجا وارد منطقه زاگرس و جنوب غرب آسيا شده است. در اين خصوص بين دو منطقه يعني شرق درياي مديترانه (سوريه لبنان و فلسطين) و منطقه زاگرس رقابت وجود دارد.
در هنگام بررسي منطقه زاگرس، با فرهنگي 40 هزار ساله روبرو ميشويم که شامل نقاشيهاي صخره‌اي، حکاکي، پيکرکها و تزئينات ساخته شده از دندان حيوانات است. فرهنگ ابزارسازي اين دوره هم به ناگاه تغيير کرد و اين تغييرات در اروپا و جنوب غرب آسيا به چشم ميخورد.
در پايان اين نشست آقاي دکتر آرش شريفي سخنراني کرد. وي گفت شرايط اقليمي يکي از موثرترين عواملي است که ميتواند موجب جايگيري، گسترش و تداوم يک تمدن يا مجموعه انساني شود. منطقه زاگرس به دليل ارتفاع و موقعيت جغرافيايي آن از لحاظ اقليمي پيچيده است. سوالاتي براي ديرينه اقليم شناسان مطرح است از جمله اينکه چرا انسان اين نقطه را براي سکونت انتخاب کرده است؟ آيا تغييرات اقليمي روي جوامع انساني تاثيرگذار بوده است؟
وي گفت: موقعيت ويژه فلات ايران در مسير مهاجرت انسانهاي نخستين از آفريقا به آسيا و اروپا سبب شده تا پراکندگي مراکز استقرار انسانهاي نخستين و همچنين هسته‌هاي اوليه روستاها در فلات ايران گسترش زيادي داشته باشد. در اين ميان منطقه، زاگرس بدليل ساختار زمين‌شناسي ويژه، نه تنها براي انسان نخستين، سرپناه و شکارگاه فراهم کرده است، بلکه بدليل داشتن منابع آبي فراوان بستر مناسبي را براي شکل‌گيري جوامع روستايي و شهري در اختيار بشر قرار داده است.
نخستين جشنواره تارنماهاي ايرانشناسي برگزار ميشود
نخستين جشنواره تارنماهاي ايرانشناسي در دو بخش تارنماهاي حقوقي و حقيقي شامل (سازمانها و اشخاص) برگزار خواهد شد. هدف از برگزاري اين همايش گردهمايي و تبادل اطلاعات و نظرات مالکان حقيقي و حقوقي و همچنين حاميان صفحات وبي است که دامنه فعاليتشان در حوزه شناخت ايران و مسائل مربوط به آن ميباشد. اين جشنواره تحت نظارت «بنياد ايرانشناسي» به منظور شناسايي مطلوبترين وبگاه‌ها در زمينه مطالعات ايرانشناسي، ارتقاء کيفي اين تارنماهاست.
شرکت‌کنندگان در کنفرانس در پنج محور اصلي به شرح زير به رقابت خواهند پرداخت:.
1. تاريخ، فرهنگ و آداب و رسوم
2. زبان، ادب فارسي، مشاهير و ايرانشناسان
3. هنر، معماري و باستانشناسي
4. جغرافيا، طبيعت و گردشگري
5. سازمانها، مؤسسات مطالعاتي ايرانشناسي و پايگاه‌هاي خبري
علاوه بر اينها بخش ويژه خليج فارس نيز به عنوان يکي از بخشهاي جشنواره در نظر گرفته شده است.
قوانين جشنواره بدين شرح ميباشد:
1. محتواي مطالب درج شده در تارنما مطابق با موازين جمهوري اسلامي ايران باشد.
2. سايت بطور رسمي مالکيت حقيقي يا حقوقي داشته باشد.
3. ثبت مشخصات مالکين حقيقي يا حقوقي تارنما ضروري ميباشد.
4. تارنما در طي ? سال اخير بازبيني و بروزرساني شده باشد.
5. مسئوليت صحت اطلاعات ارائه شده به عهده مالک تارنما ميباشد.
6. ثبت نام از طريق تارنماي بنياد ايرانشناسي انجام‌پذير است.
7. با توجه به پراکندگي و تنوع موضوعات ضروري است آدرس تارنماي خود را ذيل يک الي دو محور اصلي تعيين شده در جشنواره ثبت نماييد.
کليه علاقه‌مندان مي‌توانند براي شرکت در جشنواره با مراجعه به وبسايت بنياد ايرانشناسي ابتدا در سامانه جشنواره عضو شوند. سپس آدرس درگاه خود را ثبت نمايند و يک نام کاربري و کلمه عبور جهت پيگيري دريافت نمايند.
زمان ثبت نام در اين جشنواره از 20 آبان لغايت 20 آذر 97 و زمان برگزاري جشنواره 6 اسفند 1397 خواهد بود.
ششمين نشست از سلسله نشستهاي «دوشنبه‌هاي ايرانشناسي» برگزار شد
روز دوشنبه 28 آبان 97 ششمين نشست از سلسله نشستهاي هفتگي ايرانشناسي با عنوان «اسطوره‌ها در فرهنگ ايراني » در بنياد ايرانشناسي برگزار شد. در اين نشست دکتر ژاله آموزگار، عضو هيئت علمي دانشگاه تهران سخنراني کرد.
دکتر آموزگار به جايگاه خرد در ايران باستان پرداخت. وي اسطوره را ثمره تخيلاتي دانست که مردمان اوليه به دلايلي به آن ميپرداختند. اسطوره تخيل جمعي و روياهاي يک ملت و سرگذشت مينوي است که معمولا اصل آنرا نميشناسيم. بنابر سخنان دکتر آموزگار يکي از دلايل ظهور اسطوره ها جهل است و ديگري تجسم احساسات و آرزوهاي انسان است. ميل به ناميرا بودن و عمر جاودان داشتن منجر به خلق اسطوره‌هايي براي تجسم آرزوها و آرامش دادن به انسان ميشود. در واقع اسطوره ها خالق حماسه ها ميشوند.
وي درخصوص جايگاه خرد در ايران باستان چنين گفت: در آن زمان قدرت به صورت هرمي بوده، يعني يک نفر در راس قرار ميگرفت که واجد صفت خردمندي بود و اين نوعي برتري براي فرهنگ ايراني است و به اين معناست که در فرهنگ ايران باستان خرد و دانايي بالاتر از همه چيز قرار داشته است. اين ويژگي در حکايات قديمي مشهود است و حکايات بازتاب انديشه هاي يک سرزمين است.
اهميت اسطوره‌شناسي بدين سبب است که منجر به روانشناسي، جامعه‌شناسي و در نهايت شناخت طرز تفکر يک جامعه ميشود. به همين دليل است که اسطوره‌ها در نقاط مختلف دنيا متفاوتند. در ايران «خرد» عنصر اصلي اسطوره‌هاي ماست.
خداي خرد در همه فرهنگها هست. اما تفاوت اسطوره ها و خدايان ايراني با ديگر فرهنگها اين است که اعمال بد را به خدايان (ايزدان) نسبت نميدهند بلکه به ديوها نسبت ميدهند ولي به عنوان مثال در افسانه‌شناسي يونان، زئوس، خداي خدايان نيز مرتکب اعمال غيراخلاقي و ناپسند ميشود. در نهايت اسطوره‌ها زماني خلق ميشوند که نه باستانشناسي و نه تاريخ پاسخگوي برخي مسائل نباشد.
در پايان اين نشست، جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد..
هفتمين نشست از سلسله نشستهاي «دوشنبه‌هاي ايرانشناسي» برگزار شد
روز دوشنبه 5 آذر 97 هفتمين نشست از سلسله نشستهاي هفتگي ايرانشناسي با عنوان «حکمت و جهان‌بيني ايراني در شاهنامه» در بنياد ايرانشناسي برگزار شد. در اين نشست دکتر زاگرس زند، شاهنامه‌پژوه و استاد دانشگاه خوارزمي سخنراني کرد.
دکتر زند گفت: از ويژگيهاي مهم تاريخ‌نگاري ايراني، تاريخ‌نگاري هدفمند است نه فقط بيان رخداد. هيچ نويسنده‌اي در جهان نميتواند ادعاي بيطرفي کامل کند. فردوسي در شاهنامه در مورد هيچ دين و مذهبي حتي زرتشتي دفاع افراطي يا تبليغ نکرده و هيچ ديني را هم نکوهش و تحقير نکرده است. علاوه بر اينها فردوسي وارد جدلهاي ديني، سياسي، قومي و نژادي نشده است. در واقع فردوسي متني را بازنويسي کرده است که پايانش فروپاشي ساسانيان است.
دکتر زند در ادامه يکتاپرستي را يکي از بن مايه‌هاي شاهنامه دانست و افزود «عدالت» با واژه «داد» در شاهنامه فراوان ذکر شده طوري که ميتوان آنرا دادنامه ناميد. فردوسي با هوشمندي کلماتي را به کار ميبرد که اصولي همچون راستي، عدل، يکتاپرستي و پرهيز از حرص و آز را مطرح ميکند و همين ويژگي آنرا به يک اثر جهاني تبديل ميکند.
داستانها در شاهنامه به نام شاهاني که نماد حکومت در ايران هستند روايت ميشود و نگرش پهلواني در ستيز با شاهان در شاهنامه گنجانده شده است. اين نشان ميدهد که فردوسي گرايشي به حمايت از پادشاهان نداشته و اين همان سنت پهلواني است. در همه متون شاهنامه جهان با دو بن‌مايه به چشم ميخورد: ستيز بين دو بن مايه خير و شر، شاهان و پهلوانان، داد و بيداد، ديوان و ايزدان و جبر و اختيار. همه اين موارد داراي بن مايه‌هاي اخلاقي است.
در پايان اين نشست جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد.
.
جنوب ايران