خبرنامه 37

اخبار ملی و بین‌المللی در حوزه شناخت و معرفی: ایران فرهنگی، آثار و صنایع دستی و فرهنگی ایرانی و ایرانشناسان داخلی و خارجی

توافق رایزنی فرهنگی ایران در اوگاندا با «دانشگاه ماکِرِره» اوگاندا: افزوده شدن زبان فارسی به جمع زبانهای بین‌المللی «دانشگاه ماکِرِره»

رایزن فرهنگی کشورمان و رئیس دانشکده زبان، ادبیات و ارتباطات دانشگاه ماکِرِرِه اوگاندا ضمن دیدار با یکدیگر، بر افزوده شدن زبان فارسی به جمع زبانهای بین‌المللی دانشگاه ماکِرِره توافق کردند. محمدرضا قزلسفلی، رایزن فرهنگی کشورمان در کامپالا در سلسله دیدارهای خود با رؤسای دانشگاه‌های اوگاندا، با هدف گسترش همکاری‌های آموزشی و پژوهشی و به‌ویژه راه‌اندازی آموزش زبان و ادبیات فارسی با خانم سودا نامیالو، رئیس دانشکده زبان، ادبیات و ارتباطات دانشگاه ماکِرِرِه دیدار کرد.

وی در این نشست ضمن بیان ماهیت، جایگاه و اهمیت بین‌المللی زبان فارسی گفت: رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران علاقه‌مند است آموزش زبان و ادبیات فارسی که زبانی علمی و فرهنگی است، به جمع زبانهای بین‌المللی دانشکده زبان، ادبیات و ارتباطات دانشگاه ماکِرِرِه افزوده شود.

رایزن فرهنگی کشورمان در اوگاندا با بیان اینکه فارسی زبانی فصیح و شیرین و با محتوایی بسیار غنی و تمدن ساز است، افزود: این زبان در سطح جهان کاربرد داشته و میلیون‌ها نفر در 29 کشور با ملیتهای مختلف به فارسی تکلم میکنند. واژه‌های زبان فارسی علاوه بر اینکه حامل صلح، فرهنگ، تمدن، علم، حکمت، توسعه، رشد، معنویت و میراث سازنده چندهزار ساله ایران است، زبان انقلاب اسلامی ایران به عنوان بزرگترین و موفق‌ترین انقلاب ‌جهان نیز است. زبان فارسی نه تنها در طول تاریخ منادی پیام وحدت، دوستی و مهرورزی بین ایرانیان و ملت‌های جهان بوده، بلکه خدمات فراوانی به توسعه فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی نیز کرده است. وی افزود: دانشجویان ضمن آموزش زبان فارسی با فرهنگ، تاریخ و تمدن غنی جمهوری اسلامی ایران آشنا شده و در نتیجه زمینه‌های گسترش روابط علمی و فرهنگی بین دانشگاه‌های دو کشور فراهم میشود.

موسی سوئد موگانزا، مترجم و نویسنده انتشارات دانشگاه ماکرِرِه و مشاور رئیس دانشکده نیز با بیان اینکه برای استادان و فارسی‌آموزان مزایایی از جمله سفرهای مطالعاتی به ایران در نظر گرفته شود، افزود: دانشکده در راستای مطالعات فرهنگی، نشست‌های علمی و فرهنگی، نمایشگاه، جشنواره و همایشهایی را با همکاری رایزنی فرهنگی برگزار خواهد کرد.

همچنین سودا نامیالو، رئیس دانشکده زبان، ادبیات و ارتباطات دانشگاه ماکِرِره در این نشست چنین بیان کرد: با توجه به شناختی که از اهمیت زبان فارسی بدست آوردم، تلاش خواهم کرد تا با امضاء تفاهمنامه بین دانشکده و رایزنی فرهنگی- که در حال اقدام است- آموزش زبان فارسی نیز رسماً در دانشکده به جمع آموزش زبان‌های بین‌المللی پیوسته و برای دانشجویان علاقه‌مند تدریس شود. همچنین تا رفع محدودیت‌های کرونایی و بازگشایی دانشگاه‌ها، همزمان با تهیه تفاهمنامه، میتوان کلاسهای آموزشی و سخنرانیهای علمی- فرهنگی درخصوص زبان فارسی و ایرانشناسی، بصورت آنلاین ترتیب داد. نامیالو با بیان اینکه دانشگاه ماکِرِره از دانشگاه‌های برتر قاره آفریقا است، خواهان گسترش همکاری‌های علمی ـ دانشگاهی بین دو کشور شد. در ادامه این نشست، طرفین بر مبادله استاد- دانشجو، راه‌اندازی واحد مطالعات ایرانشناسی، کارگاه‌های علمی و فرهنگی مشترک، کرسی آموزش زبان فارسی و ...، تأکید کردند.

سومین همایش بین‌المللی باستان‌شناسی جنوب شرق ایران آذرماه ۱۴۰۰ در دانشگاه زابل برگزار میشود

باستان‌شناسی دانشی پویا و کاربردی برای دستیابی به رهیافت‌های هویتی، تاریخی و فرهنگی نوع بشر است که، با کشف و بازشناسی جوامع و فرهنگ‌های دیرینه، سهم و نقش قابل‌توجه این جوامع را در پیشرفت و توسعه علمی و صنعتی دنیای معاصر روشن می‌سازد و با بازگویی ریشه‌های مشترک تاریخی و فرهنگی بشر، علاوه‌بر بازسازی گذشته ملت‌ها و نمایش همبستگی فرهنگی و تاریخی آنها، برای حال و آینده نیز به ارائه راهکارهایی راهگشا میپردازد.

ناحیۀ فرهنگی جنوب‌شرق ایران که استان‌های امروزی سیستان‌وبلوچستان، کرمان، هرمزگان و بخش‌هایی از استان خراسان‌ جنوبی را شامل می‌شود، از دوران پیش‌ از تاریخ تاکنون به‌عنوان مرکز فرهنگی مهمی شناخته می‌شود که با دارا بودنِ نشانه‌های تلفیق و ترکیب فرهنگ‌ها و تمدن‌های مناطق غربی‌تر خود (میانرودان)، مناطق شرقی‌تر خود (تمدن درۀ سند) و دورتر در آسیای میانه؛ به عنوان نمادی از ارتباطات گستردۀ درون‌منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، همواره نقش مؤثر و برجسته‌ای در رشد و گسترش فرهنگ و تمدن بشری در فلات ایران را ایفا نموده است. با این نگاه، همایش بین‌المللی باستان‌شناسی جنوب‌شرق ایران را میتوان از جمله اقدامات برجسته برای معرفی و بازشناسیِ فرهنگ باستان‌شناختی این ناحیۀ مهم تاریخی برشمرد، که تاکنون دو دوره از آن در اردیبهشت ماه ۱۳۸۰ در دانشگاه سیستان و بلوچستان و آذرماه ۱۳۹۶ در دانشگاه جیرفت برگزار شده است و سومین دوره آن نیز از ۲۲ تا ۲۴ آذرماه ۱۴۰۰ به میزبانی دانشگاه زابل بصورت مجازی برگزار خواهد شد.

با توجه به پتانسیل خوبی که استان سیستان ‌و بلوچستان و نواحی همجوار آن در زمینۀ باستان‌شناسی از آن برخوردارند و نیز حجم گسترده برنامه‌های سالیانه ملی و بین‌المللی انجام شده در این مناطق؛ دانشگاه زابل در مقام قطب علمی منطقه سیستان در‌صدد برآمده است تا با همکاری دانشگاه‌ها و موسسات ملی و بین‌المللی؛ همچون: پژوهشگاه و پژوهشکده باستان‌شناسی، مؤسسه ایزمئو، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و مجله مطالعات سیستان‌ و بلوچستان و…؛ سومین دورۀ این همایش را بصورت مجازی در سطح بین‌المللی برگزار کند و از این رهگذر گامی بزرگ در جهت گسترش دیپلماسی علمی و شناخت بیشتر تاریخ و فرهنگ ایران بردارد.

فراهم آوردن فضایی مناسب جهت گفتگو و تبادل نظر علمی میان متخصصان باستان‌شناسی و رشته‌های وابسته‌ای که در این ناحیه فرهنگی به پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای مشغول هستند و نیز ارائه روزآمدِ نتایج پژوهش‌های باستان‌شناختی و علوم وابسته در سطح بین‌المللی به جامعه مخاطبان، از جمله مهم‌ترین اهدافی است که برگزاری این همایش برای دستیابی به آن برنامه‌ریزی شده است.

همچنین این همایش فرصتی مناسب برای معرفی و بازشناسی جایگاه والای استان سیستان‌وبلوچستان به لحاظِ دارا بودن گنجینه‌های غنیِ تاریخی و فرهنگی و ذخایر مادی و معنوی و جاذبه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فراهم می‌سازد و این امر میتواند به ارائه راهکارهای ممکن برای جلب علاقه‌ی سرمایه‌گذاران و کارآفرینان جهت پیشبرد و توسعه اقتصادی و اجتماعی استان و نواحی همجوار آن منجر گردد. پژوهشگران می‌وانند جهت آگاهی از محورهای همایش و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، به نشانی الکترونیک http://3icasi.uoz.ac.ir / مراجعه کنند.

پرسیکا آنتیکوا به یاد مردم و سرزمین افغانستان منتشر شد

به نشانۀ همدری و همنوایی با مردم افغانستان که رنج دوران می‌برند، نخستین شمارۀ مجلۀ انگلیسی Persica Antiqua (پرسیکا آنتیکوا) که در زمینۀ باستان‌شناسی و تاریخ و فرهنگ ایران و افغانستان و دیگر سرزمین‌های همجوار است، با مقاله‌هایی از ایران‌شناسان کشورهای گوناگون منتشر و تقدیم مردم و سرزمین افغانستان شد.

در این شماره که به مردم اُرُزگان و بادغیس و بامیان و بدخشان و بَغلان و بلخ و پروان و پکتیا و پکتیکا و پنجشیر و تخار و جوزجان و خوست و دایکُندی و زابل و سرپل و سمنگان و غزنی و غور و فاریاب و فراه و قندوز و قندهار و کابل و کاپیسا و کُنَر و لَغمان و لوگر و میدان وردک و ننگرهار و نورستان و نیمروز و هرات و هلمند تقدیم شده است، مقاله‌هایی به قلم محمود حیدریان و سیدمهدی موسوی دربارۀ محوطۀ باستانی تپه کلارِ کلاردشت مازندران، جاکمو تابیتا از ایتالیا در زمینۀ هنر کاسیان، مریم دارا در زمینۀ هنر اُرارتویی در خاورمیانه، رضا مهرآفرین دربارۀ کارکرد معماری محوطۀ باستانی دهانۀ غلامان در سیستان و بلوچستان، پاتریک اسکوپنیویچ از لهستان در زمینۀ شمایل‌نگاری صحنۀ نبرد پلاکی مفرغی، کاتاژینا ماکسیمیوک از لهستان دربارۀ ارمنستان در زمان اردشیر یکم ساسانی و مرتضی خانی‌پور و فرهاد زارع کردشولی و حمید کرمی در زمینۀ کاوش‌های باستان‌شناسی تُل سنگی در استان فارس منتشر شده است.

مجلۀ انگلیسی Persica Antiqua مربوط به گروه پژوهشی باستان‌کاوی تیسافرن است، که ایران‌ناسانی از سراسر جهان عضو هیئت علمی آن هستند. رضا مهرآفرین (ایران)، هوشنگ رستمی (ایران)، شاهین آریامنش (ایران)، رحمت عباس‌نژاد (ایران)، سجاد علی‌بیگی (ایران)، انریکو اسکالونه (ایتالیا)، محمدحسین عزیزی‌خرانقی (ایران)، محمد بهرام‌زاده (ایران)، نیکول بریش (دانمارک)، ولی بخش‌علی‌اف (آذربایجان)، پیر فرانچسکو کالیری (ایتالیا)، متئو کُمپارتی (آمریکا)، حسن فاضلی‌نشلی (ایران)، برونو جنیتو (ایتالیا)، هلن گیوناشویلی (گرجستان)، لئوناردو گریگوراتی (انگلستان)، علیرضا هژبری‌نوبری (ایران)، مرتضی حصاری (ایران)، باربارا کایم (لهستان)، مرتضی خانی‌پور (ایران)، جان مک‌گینس (انگلستان) کاتاژینا ماکسیمیوک (لهستان)، جولیو مارسکا (ایتالیا)، مایکل میناردی (روسیه)، سیدمهدی موسوی (ایران)، سیروس نصراله‌زاده (ایران)، کایل گرگوری اُلسن (آمریکا)، آنتونیو پاناینو (ایتالیا)، کمرون پتری (انگلستان)، پروانه پورشریعتی (آمریکا)، ابرهارد ولفرام سوئر (انگلستان) سیدمنصور سیدسجادی (ایتالیا)، نیکُلاس سیمز ویلیامز (انگلستان)، روح‌الله شیرازی (ایران)، جاکومو ماریا تابیتا (ایتالیا) و مهسا ویسی (ایران) از اعضای هیئت تحریریه و دست‌اندرکاران این مجلۀ بین‌المللی ایران‌شناسی هستند.

دوفصلنامۀ پژوهش‌های زبانی‌– ادبی قفقاز و کاسپین منتشر شد

مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی با همکاری دانشکدۀ شرق‌شناسی دانشگاه روسی– ارمنی (اسلاونی) کشور ارمنستان، پنجمین شمارۀ دوفصلنامۀ تخصصی پژوهش‌های زبانی‌– ادبی قفقاز و کاسپین را منتشر کرد.

نشریۀ پژوهش‌های زبانی – ادبی قفقاز و کاسپین به چاپ مقالات مرتبط با زبانها و گویش‌های کرانۀ کاسپین و منطقۀ قفقاز و یا پژوهشهای ادبی این گستره که صبغۀ زبان‌شناختی داشته باشند، میپردازد. هدف از تأسیس این دوفصلنامه که به سه زبان فارسی، روسی و انگلیسی منتشر میشود آشنایی پژوهشگران و محافل دانشگاهی ایرانی با تحقیقات انجام شده در کشورهای پساشوروی و بالعکس است.

این مجله به مطالعۀ پیوندهای زبانی و ادبی کشورهای قفقاز و مناطق جنوب و جنوب‌غربی دریای کاسپین اختصاص دارد و گسترۀ پژوهشی آن، محدود به حوضۀ آبریز دریای کاسپین نخواهد بود؛ چرا که بر پایۀ قوانین زبانشناسی زبانهای ایرانی، حوزۀ مطالعاتی دریای کاسپین، گسترۀ وسیعی از آذربایجان، طوالش، گیلان و گرگان تا سمنان را دربر‌میگیرد؛ به همین سبب، کل این خطّه و تمامی جمهوری‌های قفقاز شمالی و جنوبی و مناطق شمال‌غرب ایران، در محدودۀ مطالعات این فصلنامه قرار دارد. بنابراین همۀ مقالاتی که با رویکرد زبانشناختی نوشته شده‌ باشند – اعمّ از مطالعات زبان و گویش، پژوهشهای لغوی، فولکلور، جاینام‌شناسی و غیره- برای چاپ در این مجله مناسب خواهد بود. علاقه‌مندان می‌توانند مقالات این شماره از دوفصلنامه را- با عنوانهای زیر- از طریق وبگاه نشریه (http://caucas.cgie.org.ir) بارگیری نمایند:

- دو اصطلاح مسیحی در زبانهای شمال قفقاز / گارنیک آساطوریان

- تحوّلات تاریخی زبان طبری/ حبیب برجیان

- تأمّلاتی در حوزۀ معنایی مفهوم «بو» در اوستایی / آنتونیو پانائینو

- نامۀ انجمن ناصری زردشتیان کرمان به ولیعهد ایران، مظفّرالدین میرزا در تبریز / سیّد محمّدصادق ابراهیمیان شیاده/ بهرام برومند امین

- یادداشتی دربارۀ چند اصطلاح داروشناسی در دست‌نویس دستورالادویه / امیر ضیغمی

- توصیف گویش تاتی رامندی / راحله ایزدی‌فر

تازه‌ترین اطلاعات از خوانش کتیبه‌های باستانی کاخ تچر در تخت جمشید

کاخ تچر که از آن به‌عنوان موزه کتیبه‌ها یاد می‌شود، مأمن بسیاری از کتیبه‌هایی است که میتوانند سیر تطور زبان و خط فارسی را به نمایش بگذارند. اسنادی از تحولات خط فارسی در روزگار هخامنشی‌ها، ساسانی‌ها و دیلمی‌ها.

مجموعه میراث جهانی تخت‌جمشید درصدد تدارک و تدوین سلسله فیلم‌های پژوهشی‌ای برآمده که سیر خط و زبان فارسی در کتیبه‌های تخت جمشید را به نمایش بگذارد. این مجموعه به تهیه‌کنندگی و کارگردانی هرمز امامی و با مدیریت حمید فدایی تهیه و تدوین می‌شود. بدون تردید کاخ تچر یکی از مهمترین بناهای موجود در پارسه و تخت جمشید است. این کاخ علاوه‌بر یافته‌ها و آثار باستانشناسی، از دو منظر دیگر حائز اهمیت است. از این کاخ مانند نقش رستم تحت عنوان موزه کتیبه‌ها یاد میشود. در کاخ تچر سیر تطور زبان فارسی را شاهد هستیم و نیز تحول و تطور خط ایرانی را میتوان دید.

مجتبی درودی، کارشناس زبانهای باستانی، با اشاره به تعاریفی که درخصوص زبان فارسی وجود دارد، عنوان کرد: گفته میشود که زبان فارسی امروزی، دنباله فارسی میانه است که آن خود دنباله فارسی باستان است. فارسی باستان تنها یکی از زبان‌های ایرانی باستان است که روزگاری در سرزمین فارس کنونی رواج داشت. در کاخ تچر فارسی باستان را در کتیبه‌های میخی هخامنشی که از داریوش اول، خشایارشاه و اردشیر بجای مانده، می‌بینیم. وی افزود: علاوه‌بر کتیبه‌های شاهان هخامنشی در کاخ تچر به فارسی میانه و پهلوی، کتیبه‌ای را داریم که به روزگار شاپور دوم ساسانی است. بنابراین میتوان گفت این کتیبه‌های پهلوی بعد از خط میخی میتوانند تطور خط و البته زبان فارسی را برای ما به تصویر بکشند.

در کاخ تچر به جز کتیبه‌های دوران باستان حدود ۷۰ کتیبه وجود دارد. از مهمترین این کتیبه‌ها میتوان به دو کتیبه مربوط به عضدوالدوله دیلمی اشاره کرد که، به خط کوفی است. این خط در قرنهای سوم و چهارم هجری رایج بوده است. این کتیبه در کنار کتیبه‌های شاپور سکانشاه و سلوک داور دیده میشود. گفته میشود عضدوالدوله علاقه زیادی به فرهنگ و نیاکان باستانی داشته، بطوریکه به روزگار ساسانی هم بسیار اهمیت می‌داد. جالب اینجاست که از او مدال‌هایی وجود دارد که همانند شاهان ساسانی بر تخت نشسته و تاجگذاری کرده و آنگاه تصویر او ترسیم شده است.

این متخصص زبان‌های باستانی تصریح کرد: یکی از مهمترین کتیبه‌ها که مربوط به سال ۳۴۴ ه. ق است، به زمانی بازمیگردد که عضدوالدوله سپاه خراسان را شکست داده و ابن ماکان را اسیر کرد؛ این نوشته یادبودی از پیروزی عضدوالدوله است. کتیبه دوم که از عضدوالدوله به یادگار مانده با خط کوفی ایرانی نوشته شده که، گفته می‌شود نیای خط نسخ است که بعدها در خوشنویسی ایرانی ظاهر میشود. در این کتیبه، عضدوالدوله از دو نفر خواسته که کتیبه‌های باستانی کاخ تچر را بخوانند. احتمال می‌دهیم کتیبه‌های پهلوی دوران شاپور دوم را خوانده باشند. این نکته مهم است که تا قرن سوم و چهارم ه. ق افرادی بودند که به خط پهلوی کتیبه‌ای و فارسی میانه آشنایی داشته‌اند.

به گفته درودی کتیبه کوفی دیگری که در کاخ تچر وجود دارد، به بهاءالدوله فرزند عضدوالدوله متعلق است، که مربوط به سال ۳۹۲ ه. ق است. این کتیبه نیز نشان از رواج خط کوفی در آن دوران دارد؛ البته فرد دیگری در سال ۱۹۲۷ نام خود را به لاتین روی این کتیبه به یادگار گذاشته است. نکته مهم آنست که جهانگردان، تجار، افرادی که مسئولیت نظامی و سیاسی کشورهای دیگر را داشتند، در روزگاران مختلفی که به تخت جمشد آمده‌اند، یادبودها و نشان‌هایی را از خود به جای گذاشته‌اند، که امروزه جنبه تاریخی پیدا کرده است.

او با اشاره به آنکه می‌دانیم که خاندان تیموریان به هنر علاقه‌مند بوده‌اند، درخصوص هنر خوشنویسی و تطور آن گفت: خوشنویسی در آن دوران رواج زیادی داشته، چنانکه به نوشتن و ثبت و ضبط شاهنامه اهمیت زیادی داده میشد. از اینرو در کاخ تچر از ابراهیم سلطان‌بن شاهرخ تیموری چهار کتیبه می‌بینیم که به خط خود اوست. این کتیبه‌ها محتوای عرفانی دارند و از اشعار سعدی هستند و تطور خط خوشنویسی فارسی در این کتیبه‌ها قابل تشخیص است.

فراخوان همایش بین‌المللی باستانشناسی تاریخ هلیل‌رود منتشر شد

دکتر مرتضی مختاری، رئیس دانشگاه جیرفت، از برگزاری نخستین همایش بین‌المللی باستانشناسی و تاریخ حوزه فرهنگی هلیل‌رود، در این دانشگاه، در بهمن‌ماه سال جاری خبر داد.

بنابر گفته ایشان، ارائۀ دستاوردهای پژوهشی در حیطه باستانشناسی و تاریخ حوزۀ هلیل رود و همچنین تبادل دیدگاه‌های پژوهشگران و دست‌اندرکاران باستانشناسی از اهداف این همایش است. آنطور که درباره تمدن حوزه جیرفت و هلیل‌رود در جنوب استان کرمان گزارش شده، تمدن جیرفت به مجموعه محوطه‌های باستانی و یافته‌های باستانشناختی کشف‌شده در استان کرمان و در نزدیکی شهر جیرفت و هلیل‌رود گفته می‌شود که، به دست تیم‌های مختلف ایرانی و غیرایرانی باستان‌شناس، در دست بررسی و پژوهش قرارد دارند. کشف چنین تمدنی، افقهای تازه‌ای در یافته‌های باستانشناسان درباره تمدن خاورمیانه می‌گشاید. این تمدن مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد است و این مردم، در دشت خوش آب و هوا و حاصلخیز هلیل‌رود سکونت داشته‌اند.

رئیس دانشگاه جیرفت افزود: گروه باستانشناسی دانشگاه جیرفت در انجام رسالت علمی و مأموریت خود در معرفی تمدن حوزه فرهنگی هلیل‌رود، با همراهی استادان، نهادها، انجمنها و موسسه‌های علمی زمینه برگزاری همایشی در این حوزۀ فرهنگی را مهیا کرده است. وی مساحت حوزۀ فرهنگی هلیل‌رود را ۴۰ هزار کیلومترمربع اعلام کرد، و افزود: کاوشها و مطالعات باستانشناسی در این حوزه در آغاز راه است و از عمر این پژوهشها کمتر از دو دهه میگذرد، اما اطلاعات اندک ولی قابل توجهی از این حوزه بدست آمده، که نشان از غنا و اهمیت حوزۀ یاد شده در تاریخ تمدن و فرهنگ ایران دارد.

دکتر مختاری شناسایی صدها محوطۀ باستانی متعلق به دورههای مختلف، از دورههای پارینه‌سنگی تا زمان حاضر را نشان از اهمیت جایگاه حوزه هلیل‌رود عنوان کرد و وجود رشته باستانشناسی تا مقطع کارشناسی‌ارشد در دانشگاه جیرفت را نقطه قوت این منطقه برشمرد.

وی با بیان اینکه بخشهای مختلف حوزه هلیل‌رود نیازمند طرح برنامه‌های پژوهشی هدفمند و مستمر است، چنین بیان کرد: حوزههای مردم‌شناسی، مطالعات فرهنگ عامه، پژوهشهای جغرافیایی و محیطی در این حوزه متأسفانه مغفول مانده و عملاً درک عمیق مسائل یاد شده را با دشواری مواجه کرده است. بر این اساس، برگزاری همایش باستانشناسی و تاریخ حوزه فرهنگی هلیل‌رود در هدفمندسازی پژوهشهای باستانشناسی این منطقه نقش مهم و موثری دارد.

همچنین محمد شهسواری، دبیر اجرایی همایش بین‌المللی باستانشناسی و تاریخ حوزه فرهنگی هلیل‌رود ارتقای ارتباط جامعه و دانشگاه و نمایش نقش و اهمیت دانشگاه جیرفت در پژوهشهای بنیادی مطالعات باستانشناسی و تاریخ حوزۀ هلیل‌رود را، از دیگر اهداف برگزاری این همایش برشمرد. وی افزود: محورهای همایش شامل مباحث مختلفی از هویت فرهنگی حوزه هلیل‌ رود است. علاقه‌مندان برای شرکت در همایش میتوانند به تارنمای همایش به نشانی https://conf.halil.ujiroft.ac.ir مراجعه کنند. گفتنی است، این همایش در تاریخ ۲۳ تا ۲۴ بهمن‌ماه سال جاری برگزار خواهد شد.

عقد تفاهمنامه همکاری در زمینه‌های فرهنگی میان ایران و هند

تفاهمنامه همکاری فرهنگی میان خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در بمبئی، با دانشگاه «مهاراج سایجیرائو» شهر «برودا» ایالت گجرات هند منعقد شد. این تفاهمنامه فرهنگی در هفت بند با هدف ایجاد و بسط گسترش روابط و فعالیتهای فرهنگی طرفین و همچنین، حمایت از ترویج زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه برودا منعقد شده است.

محسن آشوری، مسئول خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در بمبئی در سخنانی با اشاره به امضای این تفاهمنامه چنین بیان کرد: خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در بمبئی در راستای وظایف تعیین شده خود و گسترش همکاری‌های فرهنگی میان دو کشور پهناور مشرق‌زمین و ترویج زبان و ادبیات فارسی در منطقه برودا و ایالت گجرات تفاهمنامه‌های فرهنگی دو جانبه با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی انعقاد می‌کند. امید است که در آینده نزدیک شاهد فعالیتهای فرهنگی علمی دو جانبه با این دانشگاه در شهر برودا ایالت گجرات باشیم، که نمود عینی برای همگان داشته باشد. آشوری افزود: بدیهی است که دانشگاهها به‌عنوان مرجع علمی- فرهنگی و گروه‌های مرجع اجتماعی میتوانند نقش مؤثری در گسترش روابط علمی- فرهنگی فی مابین داشته باشند. طی این تفاهمنامه همکاری هر دو طرف جهت برگزاری همایشها، نشستها، کارگاه‌ها و وبینارهای مشترک و برگزاری جشنواره‌های فیلم و جشنواره‌های فرهنگی و هنری توافق کرده‌اند. حمایت محتوایی از گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه برودا و نیز، انجام مراحل لازم و ضروری برای تشکیل کلاسهای فوق‌العاده و آزاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه برودا، انجام تحقیق و بررسی در موضوعات ادبی، فرهنگی، زبان‌شناسی و تاریخی و اختصاص و تأسیس بخشی از کتابخانه دانشگاه با عنوان ایرانشناسی، از دیگر موارد بیان شده در این تفاهمنامه است.

تصاویری از ایران باستان تا ایران معاصر در قزاقستان

موزه ملی قزاقستان با همکاری سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این کشور، نمایشگاه مجازی «ایران: تاریخ، سنتهای فرهنگی و مدرنیته» را، شهریورماه سالجاری، برگزار کرد. در این نمایشگاه، تصاویری از ایران باستان تا ایران معاصر در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت و نماهنگ‌هایی جهت معرفی جاذبه‌های گوناگون و زیبای ایران، به زبان قزاقی، به نمایش درآمد. در این نمایشگاه که به‌منظور معرفی بیشتر فرهنگ و تمدن جمهوری اسلامی ایران به مردم قزاق برپا شده بود، با ارائه تصاویری از آثار تاریخی، معماری، آداب و رسوم، مشاهیر و شهرهای مشهور و سنت‌های ملی ایران، به معرفی ایران‌زمین پرداخته شد.

برپایی نمایشگاه «اصفهان: مهد همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان» در روسیه

به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه، نمایشگاه عکس «اصفهان: مهد همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان» در موزه دولتی تاریخ ادیان شهر سن‌پترزبورگ برپا شد.

در آیین گشایش این نمایشگاه، مسعود احمدوند، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه، سابقه حضور پیروان ادیان مختلف در اصفهان را دیرینه بیان کرد و با اشاره به بناهای تاریخی متعلق به عبادتگاه‌های زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان افزود: نگاه به تکثر اماکن تاریخ- مذهبی در جغرافیای ایران‌زمین نشان از فضای آزادانه تعامل میان ادیان الهی دارد، هرچند که برخی از شهرها همانند اصفهان- که سالیان متمادی پایتخت ایران بوده‌ است- از این حیث برجسته‌تر هستند.

ایشان شکل‌گیری این رویداد را حاصل مشارکت شهرداری اصفهان، اداره‌کل همکاریهای فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، وزارت فرهنگ فدراسیون روسیه و مقامات دولتی سن‌پترزبورگ بیان کرد و افزود: بر اساس فراخوانی که شهرداری اصفهان منتشر کرد، شهروندان این شهر در قالب طرح دیپلماسی شهروندی تصاویر مرتبط با موضوع نمایشگاه را برای هیئت داوران ارسال کردند و از میان آثار ارسالی ۳۰ قطعه عکس برای این نمایشگاه انتخاب شد. رایزن فرهنگی کشورمان در روسیه ضمن اشاره به قرارداد خواهرخواندگی اصفهان و سن پترزبورگ- که سال ۱۳۷۸ امضا شده است- برپایی اینگونه رویدادهای هنری را موجب شناخت واقعی‌تر شهروندان هر دو شهر- که زمانی پایتخت فرهنگی کشورهایشان نیز محسوب میشده‌اند، بیان کرد. پخش نماهنگ معرفی اصفهان، به زبان روسی، و ارائه توضیحات درباره تصاویر به نمایش درآمده به بازدیدکنندگان ، از دیگر بخشهای این آیین بود.

فراخوان سومین دوره مسابقه بین‌المللی عکس «نگاه جوانان بر راه ابریشم» یونسکو:

یونسکو در نظر دارد در چارچوب برنامه راه ابریشم و در راستای اهداف برنامه مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی (most) سومین دوره مسابقه بین‌المللی عکس «نگاه جوانان بر راه ابریشم» را برگزار نماید. در این مسابقه که برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۸ برگزار شد، فرصتی هیجان‌انگیز برای جوانان جهان برپا شد، تا درک خود را از میراث مشترک راه ابریشم با گفتگو و تبادل‌نظر، به‌ویژه در زمانی که بسیاری از مؤسسات آموزشی و فرهنگی به‌طور موقت بسته‌شده‌اند، در قالب مسابقه عکاسی ارائه کنند. فرصتی برای جوانان که در یک فضای دیجیتال به یکدیگر متصل شده و دیدگاه‌های خود را به اشتراک گذارند. این مسابقه با شعار خلاقیت و امید به آینده پس از دوران کرونا با دو موضوع: «نساجی و لباس» و «تبادلات بین‌فرهنگی در زمان کووید -۱۹» برگزار میشود. علاقه‌مندان میتوانند با مراجعه به تارنمای: «https://unescosilkroadphotocontest.org» راهنمای کامل چگونگی شرکت در مسابقه را دریافت نمایند. همچنین جهت کسب اطلاعات بیشتر میتوانید با گروه علوم اجتماعی و انسانی کمیسیون ملی یونسکو- ایران به شماره ۲۲۲۶۱۳۹۸ تماس حاصل نمایید.

آموزش و آگاهی‌بخشی، مهمترین راه حفاظت از میراث مستند

کارگاه آموزشیِ برخط «مدیریت بلایا برای میراث مستند» دوم و سوم شهریورماه ۱۴۰۰، به‌همت کمیسیون ملی یونسکو- ایران و دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران و با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و مرکز بین‌المللی مطالعه، حفظ و مرمت آثار تاریخی فرهنگی ایتالیا (ICCROM)، برگزار شد. هدف از این نشست، افزایش آگاهی شرکت‌کنندگان در زمینه برنامه‌ریزی و آمادگی برای مدیریت بلایا و کاهش خسارات مربوط به آن در حوزه میراث مستند بود، که با حضور جمعی از متخصصان و کارشناسان حوزه مرمت و حفاظت از میراث مکتوب برگزار ‌شد.

آیین گشایش این کارگاه با سخنان «سوتان سوتکوفسکی» سرپرست دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران همراه بود و پس از وی حجت‌اله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران و اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و رئیس کمیته ملی حافظه جهانی سخنرانی کردند. سوتان سوتکوفسکی، سرپرست دفتر منطقه‌ای یونسکو- تهران یه تاریخ چند هزارساله و تمدن بزرگ ایران اشاره کرد و میراث مستند را بخش بزرگی برای حافظه ایران دانست. وی با بیان اینکه ایران از جمله کشورهایی است که همواره در معرض بلایای طبیعی قرار دارد و در سالهای اخیر علاوه‌بر زلزله، آثار مختلف آسیب‌زننده تغییر اقلیم در آن مشاهده شده است و نیز از آنجا که نمیتوان از بلایای طبیعی جلوگیری کرد؛ وظیفه همگان را مقابله با کاهش آثار بلایای طبیعی عنوان کرد.

در ادامه، آقای ایوبی در سخنانی با تاکید بر پاسداشت و نگهداری از میراث مستند، چنین بیان داشت: مهمترین رسالت برای حفاظت از میراث در برابر بلایای طبیعی، آموزش و آگاهی‌بخشی درست و به‌موقع است. چرا که ما بر این باور هستیم اگر مردم یک سرزمین در درجه اول به آنچه که دارند، باور و اعتقاد داشته باشند؛ در درجه بعد هر شخص سرمایه‌ای برای حفظ این میراث خواهد بود. بر این اساس، کمیسیون ملی یونسکو آمادگی دارد، زمینه ارائه راهکار و آگاهی را به دستگاه‌های تصمیم‌ساز ارائه دهد.

اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و رئیس کمیته ملی حافظه جهانی نیز بر گام نخست حفاظت از میراث یعنی آموزش چگونگی محافظت و سپس تلاش برای دیجیتالی کردن میراث مکتوب تأکید کرد. وی افزود: لازم است مراکز حفاظت از میراث مستند به فناوریهای نوین مسلط شده و اقدام عاجل نسبت به دیجیتال کردن میراث برای دسترسی آسان و حفاظت را صورت دهند.

انتشار کتاب «روزشمار زبان و ادبیات فارسی

کتاب دوجلدی «روزشمار زبان و ادبیات فارسی»، نوشته محمدجعفر یاحقی، توسط انتشارات معین منتشر شد. محمدجعفر یاحقی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد و همچنین عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است. او متولد سال ۱۳۲۶ در فردوس است و از سال 1381 مدیریت قطب علمی فردوسی‌شناسی و ادبیات خراسان را در دست دارد. ترجمه تاریخ سیسیل در دوره اسلامی، ترجمه تاریخ تفکر اسلامی در هند،‌ بهین‌نامه باستان شامل خلاصه شاهنامه فردوسی، دیبای خسروانی شامل نسخه کوتاه‌ شده تاریخ بیهقی، فرهنگ نام‌آوران خراسان، یادنامه ابوالفضل بیهقی، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، ارج‌نامه غلامحسین یوسفی، تعدادی از یادنامه‌های چهره‌های ادبیات معاصر و کلاسیک فارسی و... از جمله آثاری هستند که از یاحقی به چاپ رسیده‌اند.

این‌پژوهشگر ادبیات فارسی درباره چرایی تولید این‌مجموعه چنین بیان کرد: تاریخ زبان و ادبیات فارسی از نظر زمان و مکان میدان گسترده‌ای را شامل میشود، که رسیدن به گوشه‌ها وظرایف آن در یک نگاه ممکن نیست. در نتیجه، برای آنکه بتوان مهمترین مسائل و رویدادها، چهره‌ها و آثار این‌ میدان گسترده را در یک ‌نگاه مشاهده کرد و مراحل و دلایل اوج و فرود و نوسانات آنرا به آسانی مورد بررسی قرار داد، به دست دادن روزشماری جامع و کامل از اهم‌ وقایع، آثار، افراد و رویدادها نیاز است. در «روزشمار زبان و ادبیات فارسی» اطلاعات لازم از آغاز پیدایش کتابت تا سال ۱۳۹۰ هجری خورشیدی به ترتیب روز و ماه و سال، گردآوری و تدوین شده‌اند. این‌مجموعه ۲دو جلدی، با هزار و ۲۵۵ صفحه و قیمت ۳۸۰ هزار تومان روانه بازار نشر شده است.

نگهداری از کتاب خطی «سفینه ملاصدرا» در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

کتاب خطی «سفینه ملاصدرا»، دست‌نوشته فیلسوف عصر صفوی، با مضامین عرفانی، فلسفی و ادبی، در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران نگهداری میشود.

حمزه مرادی‌‌بهرام، از فهرست‌نویسان نسخ خطی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در اینباره گفت: صدرالدین محمدبن ابراهیم شیرازی، مشهور به ملاصدرا از فیلسوفان عصر صفوی و بنیانگذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه است. ملاصدرا آثار بسیار ارزشمندی با موضوعات مختلف در علومی همچون: فلسفه، کلام، عرفان، فقه و تفسیر دارد. از بین آثار ملاصدرا، اثری منحصربه فرد به خط او با عنوان «سفینه ملاصدرا» وجود دارد، که این کتاب خطی در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود. این اثر در واقع جُنگی است که دربردارنده مضامین عرفانی، فلسفی و ادبی میباشد. سفینه و جُنگ دو اصطلاح در علم نسخه‌شناسی میباشند، که گاهی در برخی موارد به یک معنی به کار می‌روند، ولی در اصل تفاوتهایی بین این دو وجود دارد. جُنگ‌نویسی در بین علما و دانشمندان اسلامی شیوه‌ای رایج بوده و دربردارنده انواع مطالب علمی گوناگون در موضوعات مختلف است که، از لحاظ کتابت ساختار منظم و قاعده‌مندی ندارد.

وی تصریح کرد: سفینه واژه‌ای عربی به معنی کشتی است، اما در علم نسخه‌شناسی همان تعریف جُنگ را دارد، با این تفاوت که از لحاظ کتابت دارای نظم و قاعده است و بطور کلی در قطع بیاضی، یعنی به صورت طولی، گشوده میشود.

بر این اساس، کتاب خطی «سفینه ملاصدرا» یک اثر بسیار ارزشمند و نفیس است که به دلیل اهمیت و منحصر به فرد بودن آن در ایران و جهان، در سال 1388 شمسی از سوی کتابخانه ملی ایران با عنوان «رسائل و گزیده‌هایی به خط حکیم ملاصدرای شیرازی» به‌صورت چاپ عکسی منتشر شد. این کتاب ارزشمند در تملک خاندان فیض کاشانی بود و در سال 1369 شمسی خریداری شده است. کتاب خطی «سفینه ملاصدرا» از دو جنبه نسخه‌شناسی و کتابشناسی قابل بررسی است. از جهت نسخه‌شناسی کتاب در 394 صفحه بر روی کاغذ اصفهانی نخودی رنگ، به خط نستعلیق کتابت شده است.

مرادی بهرام افزود: توضیحی که درباره خط این اثر نفیس باید داد اینست که خط بیشتر مؤلفان این ویژگی را دارد که در قالب‌های معمول خوشنویسی نمی‌گنجد و غالبا خط‌های آنها به جهت سرعت در نوشتار نسخ تحریری و نستعلیق تحریری متمایل به شکسته است، خط ملاصدرا در این نسخه نیز همین ویژگی را دارد، در واقع پایه و اساس آن نستعلیق است ،اما مشخصه‌هایی از نسخ را دارد و به جهت سرعت، در یک جاهایی به سمت ارسال و رها کردن حروف و شکسته رفته است.

وی با اشاره به اینکه جلد اثر تیماج مشکی ساده است، گفت: محتوای کتاب دربردارنده مضامین عرفانی، ادبی، فلسفی و کلامی است و در آن ملاصدرا مطالبی را از آثار حدود 50 عالم، فیلسوف و شاعر پیش از خود برگزیده است، که این منتخبات بیانگر علایق و سلایق ملاصدرا در متون ادبی و عرفانی و شاخصی در تشخیص عرفا و ادبای مورد احترام و تمجید وی میباشد. در ابتدای این نسخه خطی نیز وقفنامه کتاب از عبدالباقی بن صدرالدین محمد الفیضی آمده است، که نشان میدهد این کتاب در تملک خاندان فیض کاشانی از علمای مشهور عصر بوده است.

رونمایی از نرم‌افزار هوشمند «سندجو» در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

نرم‌افزار هوشمند «سندجو» با قابلیت جستجوی دو هزار برگ سند، به‌منظور بهره‌مندی اصحاب علم و دانش رونمایی شد. مراسم رونمایی از این نرم‌افزار با حضور اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، همراه بود. اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در این مراسم چنین بیان کرد: نرم‌افزار هوشمند «سندجو» شرایط و ظرفیتهای لازم برای استفاده نخبگان و محققان را فراهم کرده است، تا بتوانند با استفاده از این نرم‌فزار برای رشد و بالندگی طرح‌های تحقیقاتی کشور گام‌های موثری را بردارند. با بهره مندی از این نرم‌افزار دغدغه اصحاب علم و دانش برای پیشبرد بسیاری از امور مطالعاتی و تحقیقاتی برطرف خواهد شد. ثمرات ارزشمند این نرم‌افزار میتواند پایدار باقی بماند و با تغییر مدیریتها و تحولات همواره تداوم داشته باشد. آنچه یک ایده را ماندگار می‌کند، بهره گیری و مصرف آن ایده است. این نرم‌افزار امکان جستجو در متنهای اسکن شده با کمترین درصد خطا را فراهم می‌آورد. پژوهشگران میتوانند با استفاده از نرم‌افزار «سندجو» نسخ خطی را جستجو کنند. بنابراین دیگر نیازی به متون Optical Character Recognition نخواهد بود.

همکاری در زمینه شناسایی و مستندسازی میراث ایرانی و اسلامی در ارمنستان

سیدحسین طباطبایی، رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان، با حضور در محل کمیته ملی ایکوموس ارمنستان، با گاگیک گئورجیان، رئیس این کمیته دیدار و بر ضرورت حفظ و حراست از میراث فرهنگی تأکید کرد. وی میراث فرهنگی مشترک میان ایران و ارمنستان را از جمله عوامل پیوند دهنده دو ملت خواند که، در طول تاریخ زمینه‌ساز تحکیم دوستی و گسترش تعامل سازنده میان آنها شده است. حفظ و حراست از میراث مشترک ملموس بین دو کشور که در قالب بناهای تاریخی، کلیساها، صومعه‌ها و اماکن تاریخی ارامنه در ایران و آثار تاریخی ایرانی و اسلامی در قلمرو ارمنستان- از جمله مسجد کبود ایروان- متجلی شده است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

رایزن فرهنگی کشورمان در ارمنستان با اشاره به برنامه در دست اجرای این رایزنی به‌منظور شناسایی و مستندسازی میراث ایرانی و اسلامی در ارمنستان، دانش و تجربه گاگیک گئورجیان در حوزه‌های مرتبط با میراث فرهنگی ارمنستان را در این زمینه مفید و مؤثر دانست و اظهار امیدواری کرد این برنامه به خوبی محقق شود.

گئورجیان با تشکر از رایزنی فرهنگی ایران در ارمنستان و مهم خواندن ابتکار شناسایی و مستندسازی میراث ایرانی و اسلامی در ارمنستان، اهتمام دولت ارمنستان در حفظ و حراست از میراث فرهنگی در این کشور- اعم از میراث ملموس و ناملموس- را یادآور شد و در این زمینه به تشریح برخی پروژه‌های در دست اجرا پرداخت. وی با اشاره به برنامه احیاء و مرمت منطقه تاریخی کوند ایروان که با اعلام فراخوان برای ارسال طرحهای پیشنهادی آغاز شده و در آینده نزدیک پس از داوری طرح‌های واصله نسبت به گزینش بهترین طرح اقدام خواهد شد، خواستار همکاری میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این پروژه مهم به سبب بافت و تاریخچه ایرانیِ منطقه تاریخی کوند ایروان شد.

انتشار شماره جدید ماهنامه «سرزمین‌ من» نگاهی به آداب و رسوم ایرانیان درباره مرگ و تدفین در ایران باستان

تازه‌ترین شماره ماهنامه تخصصی ایرانشناسی و ایرانگردی «سرزمین من» منتشر شد. نگاهی به آداب و رسوم ایرانیان درباره مرگ، یادنامه پروفسور پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران، شاهکار مهندسی آب در ایران باستان از جمله عناوین این شماره است.

ماهنامه «سرزمین من» یک نشریه تخصصی در حوزه‌های گردشگری، طبیعت، محیط‌ زیست و میراث‌ فرهنگی است که، در جدیدترین شماره خود به معرفی جاذبه‌های گردشگری رشت می‌پردازد. شماره 134 این ماهنامه ویژه شهریورماه 1400 در 84 صفحه و با پرداختن به موضوعات سفر، گردشگری، محیط زیست و میراث فرهنگی، به سردبیری علی رزاقی بهار منتشر شده است.

در این شماره نویسندگان نگاهی به کاریزهای ایران داشته‌اند که این مطلب با تیتر «شاهکار مهندسی آب در ایران باستان» منتشر شده است. سرمقاله شماره 134 به قلم مرجان حاجی‌رحیمی، از روزنامه‌نگاران باسابقه حوزه میراث فرهنگی، است. وی درباره اهمیت اسناد تاریخی نوشته است: «چرا اسناد تاریخی اهمیت دارند؟ نخستین آن؛ جنبه تاریخی و پژوهش است. اگر اسناد تاریخی موجود باشد میتوان سابقه و تاریخچه هرچیزی را به راحتی به دست آورد. اگر اسناد تاریخی موجود نباشند گویی در مسیری سیاه و تاریک قدم برمیداریم و مدام چرخ را از ابتدا اختراع میکنیم. اگر بدانیم در گذشته چه اتفاقی برای آنچه ما امروز می‌خواهیم به آن بپردازیم، رخ داده، به طور حتم اشتباهات گذشته را تکرار نمی‌کنیم.»

علی نکوئی، ایران‌شناس در مطلبی نگاهی به آداب و رسوم ایرانیان درباره مرگ و تدفین در ایران باستان داشته است. یادنامه زنده‌یاد پرفسور پرویز کردوانی پدر کویرشناسی ایران به قلم سردبیر این نشریه منتشر شده است. نویسندگان سرزمین من گشت و گذاری در بازار کرمانشاه داشته‌اند. همچنین از قدیمی‌ترین پل ساخته شده روی زاینده‌رود که متعلق به دوران ساسانیان است، مطالبی نوشته‌اند.

در ادامه بخش ششم معرفی روستاهای گردشگری ایران با معرفی روستاهای تنگ براق اقلید تحت عنوان روستاگردی به چاپ رسیده است. در بخش راهنمای گردشگری این شماره با بهمن بابازاده درباره گیلان گفتگویی انجام شده و در ادامه نیز نگاهی به تاریخچه ورود و زندگی غزال ایرانی در جزیره کیش شده است.

«تاریخ ایران از نگاهی دیگر»؛ از تخت‌جمشید تا بیستون

نخستین جلد از مجموعه «تاریخ ایران از نگاهی دیگر»، با پژوهش محمد نیک‌بخت، متعلق به سال‌های ۵۵۹ تا ۴۶۰ پیش از میلاد مسیح، منتشر شد.

این اثر، نخستین مجلد از مجموعه ۱۳ جلدی است که به سراسرِ تاریخ ایران پیش از اسلام می‌پردازد. این کتاب به نوشته مؤلف؛ «۱۲۱۰ سال تاریخ باستان را در برگرفته و پس از آن به تاریخ طبری و تاریخ کامل ابن‌اثیر متصل شده و اینگونه قریب ۶۰۰ سال از تاریخ اسلام و بعد از اسلام نیز در آن گنجانده شده و بدین‌ترتیب ۱۸۰۰ سال از تاریخ ایران در ۱۳ جلد به‌طور سالیانه ثبت گردیده است.

و برگ برنده کتاب همین ثبت سالیانه وقایع است؛ هر فصل کتاب، یکسال از تاریخ شاهنشاهی ایران است.

نویسنده نه ‌فقط سال شاهنشاهی، سه گاهشماریِ «مسیحی»، «اُلمپیاد»، «کهن [سُلوکی]» و «اشکانی» را هم لحاظ کرده و برای مثال، سال یکم شاهنشاهی را برابر با «سال ۵۵۹ و ۵۵۸ قبل از میلاد مسیح، سال دوم المپیاد ۵۵ و سال ۱۹۵ احداث رُم» دانسته است. معیار این مجموعه و مشخصا این مجلد، تاریخ ایران باستان به قلمِ حسن پیرنیا (مشیرالدوله) است و البته به ۶۰ اثر دیگر چون نوشته‌های «[آرتور] کریستن‌سن، تورج دریایی،[میخائیل میخائیلویچ] دیاکونوف، عبدالحسین زرین‌کوب، کلمان هوار، [تئودور] نلدکه، [محمد عبدالقدیرویچ] داندامیف، ریچارد فرای و غیره» رجوع شده است. این مجموعه ۱۳ جلدی که ۲۴ سال برای پژوهش و نگارش آن وقت صرف شده است، از «سلطنت کوروش براَنشان» آغاز می‌شود و در ششمین سال سلطنت اردشیر یکم به انتها می‌رسد. از ویژگی‌های کتاب آنست که، نگارنده کوشیده تا تحلیلهای شخصی را در تألیف اثر دخالت ندهد و هرجا چنین خواسته، ذیل عنوان «تحلیل نگارنده» چنین کرده است. نخستین جلد مجموعه تاریخ ایران از نگاهی دیگر، با تحقیقِ محمد نیک‌بخت، با ۵۶۰ صفحه و شمارگان یکصد نسخه، ازسوی انشارات آذینه گل‌مهر، منتشر شده است.

برگزاری همایش بین‌المللی «ایرانشناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده»

همایش بین‌المللی «ایرانشناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده»، با حضور اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، فاطمه جان احمدی، معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و دبیر علمی، علی محمد طرفداری، دبیر اجرایی و با شرکت نمایندگان 23 کشور، به صورت مجازی گشایش یافت.

اشرف بروجردی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در آیین گشایش این همایش تاکید کرد: معرف هر ملتی، فرهنگ آن ملت است که، در رفتار، اندیشه و باورهای آنها متجلی است. تعامل بین ملتها هم بستگی به میزان شناخت و فهم مشترک از تمامی داشته‌‏ها، ذخایر علمی و اندیشه‌‏ای یکدیگر دارد. هرچه این شناخت فراگیرتر باشد، میزان حمایت و تعامل بین آنها گسترده‏‌تر خواهد بود. اکنون به ایران و شناخت آن میپردازیم، با طرح این سؤال که چرا ایران و ایرانشناسی؟ به ایرانشناسی با این رویکرد می‏نگریم که ایران سرزمین تجلی خرد و اندیشه است، سرزمین دانش و دانشوری از گذشته ایام و مهد اندیشمندان نام‌‏آور و مهد فرهنگ و ادب بوده است. این گذشته همه سرمایه فرهنگی مردم این سرزمین است. تعاملات فرهنگی و تبادل اندیشه از آموزه‏ها و روش دانشمندان ایرانی است، امروز افتخار بشر منشور حقوق کوروش هخامنشی است.

همچنین فاطمه جان‌احمدی، معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در این آیین گفت: فرهنگ متعالی ایرانیان موجب شد که در دربار سلاطین، فارسی زبان رسمی شود و ادبیات رشد کند و شعر و شاعری ریشه دواند و تلاش این اندیشمندان موجب شد تا فرهنگ و آوازه ایرانی از مرزهای هرات و قندهار به چین راه بیابد.

وی افزود: در میان تمدنهای شناخته شده در جهان گذشته تمدن آریایی در زمره شناخته‌ترینهاست. آوازه این تمدن در هنر و معماری، علوم و فنون، ادب و حماسه در همه منابع پیچیده است. توأمان شدن تمدن آریایی با اسلام و اسلام پذیری ایرانیان در نهایت ظرافت و دقت اساس تمدن اسلامی را نه تنها در پهنه جغرافیایی آسیا بلکه در همه نقاط جهان وام‌دار خویش کرد. حضور ایرانیان مسلمان در اقصی نقاط جهان و تأثیرگذاری بر فرهنگ جهانی موجب شد تا نام ایران و ایرانی و فارس و فارسی در همه جا گسترده شود، دولتهای اسلامی از وجود ایرانیان در دربارهایشان بهره گیرند. شاید در میان ادوار تمدن اسلامی عباسیان به دلیل نام‌آوریشان در قرنهای سوم و چهارم نام‌آشناترین باشند و همه می‌دانند به فضل حضور وزارء و مستشاران ایرانی این تمدن در تاریخ عصر طلایی ادب و هنر نام گرفت.

آنچه مسلم است حضور پر دامنه ادیبان و مستشاران، سیاست‌مداران و کاتبان، منجمان و پزشکانی چون «بختیشوع»، «آل نوبخت»، «آل برمک»، «آل فضل» و «آل بویه» و چهره‌های ماندگاری چون ابوریحان بیرونی، خیام، ابن‌سینا، فارابی، بوزجانی غیاث‌الدین کاشانی و سجستانی، نیشابوری و صدها ستاره درخشان سپهر تمدن اسلامی را به دربار حکمرانان مسلمان رهنمون ساخت.

وی تصریح کرد: این نشان می‌هد نه تیغ تیز محمود غزنوی و ایلخان مغولی و یا فشار نادر افشاری و محمود افغانی و نه جنگ و ستیز دربار عثمانی است که راه بجایی می‌برد، بلکه آنچه به پیش می‌رود فرهنگ متعالی است که وادار می‌کند، در دربار این سلاطین، فارسی زبان رسمی شود و ادبیات رشد کند و شعر و شاعری ریشه دواند و شعر مولانا و شمس تبریزی، حافظ و سعدی بر تارک دربارها و بر فراز مراسلات و مکاتبات و حتی امروزه بر سر در سازمان ملل بدرخشد.

این همه آوازه به فضل حضور گرانقدر ایرانیانی است که همت‌شان هویت‌شان بوده است، تلاش این اندیشمندان موجب شد تا فرهنگ و آوازه ایرانی از مرزهای هرات و قندهار به چین راه بیابد. از اینسو، فرهنگ و علوم و تمدنی ایرانی به سواحل مدیترانه راه یافت و در اروپا هنر و نگارگری و معماری ایرانی با ظرافت رنگ قرار گرفت.

براساس این رویکرد تاریخی امروز میتوان به درستی گفت که موضوع ایران شناسی، موضوعی نوپدیداری نیست، موضوعی است که با شمولیت بر مطالعه فرهنگ و تاریخ و تمدن ایران زمین می‌کوشد تا همه اطلاعات تاریخی را بر گیرد. هر چند این سالها برای ارائه تعریفی دقیق از آن میان گروه‌ها و نهادهای علمی وابسته مناقشه در گرفته است و هنوز وفاق جدی میان علمای آن وجود ندارد اما در حد امکان می‌توان همان تعریف پیش گفته را پذیرفت وهمه مطالعات گرد ایران را با رویکردهای مختلف تاریخی - ادبی - باستان‌شناسی و... را ایرانشناسی نامید.

دبیرعلمی همایش بین‌المللی «ایرانشناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» افزود: در سده‌های اسلامی دستکم تا قرن ۸ و ۹ هجری قمری، وصفی از ایران بدست داده‌اند که این کمک می‌کند به دقیق‌تر شدن تعریف ایرانشناسی در غرب و شرق؛ در هر حال شاید بتوان ایرانشناسی را شاخه منظمی از دانش دانست که به مطالعه دانش فرهنگی ایران از زمان باستان تاکنون میپردازد.

دانشی که دربرگیرنده ایرانشناسی کهن و ایران شناسی متأخر و ایرانشناسی معاصر نیز خواهد بود و به حوزه‌های تاریخ، ادبیات، هنر و فرهنگ ایران کهن و ایران نو پرداخته میشود. براین اساس در این همایش تلاش شده است تا در چند محور به موضوع گذشته، حال و چشم‌انداز آینده نظری افکنده شود.

همچنین علی‌محمد طرفداری، دبیر اجرایی همایش بین‌المللی «ایرانشناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» رویکرد اصلی این همایش را دیپلماسی فرهنگی اعلام کرد. بنابر گفته وی، این امر با توجه به گسترش موضوع ایران‌هراسی در جهان از اهمیت بیشتری برخوردار است و ضرورت غلبه به این مسئله تلاش بیشتر ایران را می‌طلبد. وی افزود: با توجه به اینکه جامعه علمی و دانشگاهی در سطح دنیا آنطور که باید از مباحث و مطالعات مربوط به حوزه ایران آگاهی لازم را ندارند، همین امر ضرورت برگزاری مقوله را دوچندان کرد.

فراخوان نخستین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و هند؛ نسخ خطی (ظرفیتها و چالشها)

نخستین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و هند؛نسخ خطی

(ظرفیتها وچالشها)، به همت معاونت پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سی‌اُم دیماه جاری برگزار میشود.

این همایش با هدف بررسی پیشینۀ نسخه‌پژوهی و نسخه‌شناسی در هند (شیوه‌ها، مطالعات میان‌رشته‌ای، مطالعات دانشگاهی) برگزار خواهد شد. بر این اساس، نسخه‌پژوهی در ایران و هند (مطالعات تطبیقی)، نقد و تصحیح متون و نسخه‌های خطی، متون ادبی مخطوط به زبانهای فارسی و عربی و زبان‌هایی چون سانسکریت، نسخه‌های خطی غیراسلامی و معرفی آثار مخطوط و نسخه‌های تازه‌یاب در موضوعات: ادبی، هنری، تاریخ، جغرافیا، علوم و فنون، علوم عقلی، ادیان و عرفان از جمله محورهای این همایش است.

همچنین معرفی مجموعه‌های جدید، ناشناس و نفیس، مطالعات نسخه‌پژوهی در حوزۀ کتابت و تذهیب، مطالعات تطبیقی نگارگری در نسخه‌های خطی ایران و هند، فهرست‌ نویسی نسخ خطی: شیوه‌ها و چالشها، معرفی فهرستها و فهرستگانهای جدید، حفظ و نگهداری و مرمت نسخ خطی، شیوه‌های اطلاع‌رسانی نسخ خطی و مفاخر، نام‌آوران و پایوران عرصه مخطوطات از دیگر محورهای این همایش بین‌المللی عنوان شده است. مهلت ارسال چکیده مقالات تا ۱۵ مهرماه تعیین شده و پژوهشگران تا ۲۰ آذرماه فرصت دارند متن کامل مقالات خود را به دبیرخانه همایش به آدرس پست الکترونیکی همایش iranindiamanuscript@gmail. com ارسال نمایند.

منابع:

خبرگزاری‌های:‌ ایرنا، ایبنا، ایسنا، ایلنا، پانا، مهر، خبرگزاری صدا و سیما، مرکز اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، بنیاد سعدی، کمیسیون ملی یونسکو- ایران، تارنماهای: ایران ورجاوند، کرمان نو، ایران کنفرانس، فستیو آرت و خبرخوانهای ویستا و خبربان.